Kawęczyn: „Heidemuhle, czyli młyn na wrzosowisku”. Bolesna pamięć o żydach z Czachulca

80 lat temu, w październiku 1941 roku utworzono getto w Czachulcu. O dramacie sprzed lat przypomina pomnik w miejscu żydowskiego cmentarza. Na nim wyryto kilkaset nazwisk tych, którzy zostali pomordowani. Ich pamięć w szczególny sposób uczczono podczas uroczystości zorganizowanych we wtorek, 21 września. Historię Żydów z Czachulca zapisano również na kartach książki Pawła Janickiego pt. „Heidemuhle, czyli młyn na wrzosowisku”.

Getto w Czachulcu było jednym z niewielu Europie gett wiejskich. Swoim zasięgiem obejmowało takie m.in. miejscowości jak Czachulec Nowy, Dzierzbotki, Leśnictwo, Marcjanów, Młodzianów, Młyny Miłaczewskie, Nowy Świat i prawdopodobnie również „Miłaczewek”. Powstało po likwidacji getta w Turku, w październiku 1941 roku. Pierwsza pacyfikacja jeszcze tego samego roku. Ponad tysiąc Żydów wywieziono do kościoła w Dobrej, skąd przeniesiono ich do obozu straceń w Chełmnie nad Nerem. Do kolejnych egzekucji doszło we wsi Cegielnia Dzierżbocka. Stracono dziesięć osób, które pochowano w lesie. Ostateczna likwidacja getta rozpoczęła się w lipcu 1942 roku. Większość Żydów wywieziono do obozu w Chełmnie. Nieliczni trafili do łódzkiego getta, a stamtąd do obozu w Oświęcimiu. Ofiarom poświęcono pomnik, który znajduje się w lesie na terenie wsi Czachulec. Odsłonięto go osiem lat temu, 22 kwietnia 2013 roku. W uroczystości brali udział: Jehuda Widawski, ostatni z żyjących mieszkańców getta, oraz Leon Weintraub, ocalały z holokaustu więzień Auschwitz. Przejmujące wystąpienie Jehudy Widawskiego, pozostaje znaczącym świadectwem martyrologii Narodu Żydowskiego i okrucieństwa hitlerowskich oprawców. Inicjatorami budowy pomnika byli Anna Milewska-Inglot i Paweł Janicki.

O tym jak ważne jest miejsce, które upamiętniono obeliskiem i jak istotnym elementem historii dla lokalnej społeczności jest istnienie getta w Czachulcu mówił wójt gminy Kawęczyn.

- Winniśmy byli tym ludziom cześć i pamięć. To się zdarzyło. Niech ta cześć, pamięć i szacunek trwa wiecznie - mówił w swoim wystąpieniu wójt Jan Nowak. Pod pamiątkową tablicą spoczęły wiązanki kwiatów i symboliczne znicze od władz samorządowych, przedstawicieli szkół z terenu gminy Kawęczyn i Dobra, a także reprezentantów organizacji i stowarzyszeń historycznych oraz gminy żydowskiej w Poznaniu.

Młyn na wrzosowisku

„Heidemuhle, czyli młyn na wrzosowisku” - taki tytuł nosi książka autorstwa Pawła Janickiego, w której opisano historię getta w Czachulcu. Jej właśnie poświęcona została druga część uroczystości, którą przeprowadzono w murach Szkoły Podstawowej w Kawęczynie.

Jednym z prelegentów był John Crust, Kanadyjczyk mieszkający dawniej w Polsce i wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego, którego zainteresowania skupiają się wokół społeczności żydowskiej w Warcie, a szczególnie postaci Ireneusza Ślipka.

Głos zabrał również sam autor Paweł Janicki, przybliżając zebranym tematykę książki, zaś jego wystąpienie uzupełnił recenzent publikacji - prof. UAM dr hab. Michał Jarnecki.

O Kulmhof, pierwszym niemieckim obozie zagłady na okupowanych ziemiach polskich opowiedział z kolei Bartłomiej Grzanka, kierownik Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.